Iedereen ontwikkelt manieren om met stress, kritiek of lastige situaties om te gaan. Soms merk je dat je de neiging hebt om alles naar binnen te richten: je piekert veel, voelt je snel verantwoordelijk voor dingen die misgaan, of bent streng voor jezelf. Dit noemen we internaliserend gedrag. Andere mensen reageren juist door emoties naar buiten te uiten, wat we externaliserend gedrag noemen. Beide vormen zijn copingstrategieën: manieren om met spanning en druk om te gaan.
Internaliserend gedrag
Internaliserend gedrag komt vaak voor bij mensen die perfectionistisch zijn of een hoog verantwoordelijkheidsgevoel hebben. Ze nemen snel de schuld op zich, piekeren veel en vermijden conflicten waar mogelijk. Op korte termijn kan dit helpen situaties te overzien en controle te behouden, maar op de lange termijn kan het leiden tot stress, schuldgevoelens en een negatief zelfbeeld.
Externaliserend gedrag
Externaliserend gedrag hoeft niet heftig of ongezond te zijn. Mild externaliserend gedrag kan bijvoorbeeld bestaan uit het uiten van frustratie, het stellen van duidelijke grenzen of het direct aangeven van je gevoelens. Het helpt spanning te verminderen, jezelf te laten horen en je positie te bewaken.
Mogelijke oorzaken
Internaliserend en externaliserend gedrag ontstaan vaak als adaptieve manieren om met stress om te gaan. Mogelijke oorzaken zijn:
- Opvoeding en vroege ervaringen: kinderen die veel verantwoordelijkheid moesten dragen of weinig emotionele steun kregen, ontwikkelen soms internaliserend gedrag; anderen leren directer te reageren en ontwikkelen externaliserend gedrag.
- Persoonlijkheidskenmerken: perfectionisme en hoog verantwoordelijkheidsgevoel versterken internaliserend gedrag; impulsiviteit of lage frustratietolerantie kan externaliserend gedrag versterken.
- Rolmodellen: het gedrag van ouders of belangrijke volwassenen kan worden overgenomen.
- Omgevingsfactoren: langdurige stress, hoge verwachtingen of relationele spanning kunnen copingstrategieën versterken.
Het begrijpen van deze achterliggende factoren helpt om bewuster te reageren, oude patronen te doorbreken en gezondere manieren van omgaan met emoties en relaties te ontwikkelen.
Het effect op relaties
In relaties zien we vaak dat partners verschillend omgaan met stress. De ene partner is internaliserend en de ander meer externaliserend. Dit kan soms wrijving geven: de internaliserende partner voelt zich overweldigd door de directe reacties van de ander, terwijl de externaliserende partner het gevoel kan hebben dat de ander te passief of afstandelijk reageert.
Dit kan ook kansen tot groei bieden:
- Bewustwording: begrijpen dat het gedrag van de ander vaak een copingstrategie is, geen persoonlijke aanval.
- Communicatie: open bespreken hoe elk van jullie reageert op stress en wat je nodig hebt.
- Balans zoeken: de internaliserende partner kan leren grenzen te stellen en gevoelens te uiten, terwijl de externaliserende partner kan oefenen met geduld en kalme communicatie.
- Compensatie en steun: mild externaliserend gedrag kan de spanning van internaliserend gedrag tijdelijk verlichten, terwijl internaliserend gedrag empathie en reflectie in de relatie brengt.
Niet zwart-wit
Het is belangrijk om te beseffen dat internaliserend en externaliserend gedrag geen strikte categorieën zijn. De meeste mensen vertonen op verschillende momenten een mix van beide. Soms reageer je internaliserend, op andere momenten juist externaliserend. Het is dus meer een schaal dan twee gescheiden types.
Waar je uiteindelijk naartoe kunt groeien, is een reflectieve positie: het vermogen om je eigen reacties te observeren voordat je handelt. In deze rol van observator kun je zien waarom je op een bepaalde manier reageert en bewust kiezen hoe je wilt reageren, in plaats van automatisch te piekeren of direct te uiten. Deze reflectie helpt je relaties gezonder te maken, stress beter te hanteren en je copingstrategieën effectiever in te zetten.